Από τη Μαριάντζελα Ψωμαδέλλη
Ένα διαφορετικό ανέβασμα στο έργο του Ερρίκου Ίψεν, «Βρικόλακες» παρακολουθήσαμε το απόγευμα της Τετάρτης στο Θέατρο Τέχνης στην Πλάκα. Το εμβληματικό έργο του Νορβηγού συγγραφέα προσέγγισε ο πρωτοποριακός Δημήτρης Καραντζάς σκηνοθετώντας πέντε εξαιρετικούς ηθοποιούς σε μια συμπαραγωγή του Θεάτρου Τέχνης με το Θέατρο του Νέου Κόσμου.
Οι «Βρικόλακες» γράφτηκαν το 1881 και αποτέλεσαν ένα προκλητικό έργο για την εποχή λόγω της τολμηρής τους θεματολογίας. Το περιεχόμενο του κειμένου μας μεταφέρει σε μια κοινωνία υποταγμένη σε απαρχαιωμένες ιδέες και ηθικές, όπου η Έλεν Άλβινγκ (Ρένη Πιττακή) προσπαθεί να ορθώσει το ανάστημά της και να απαλλαγεί από οτιδήποτε στοιχειώνει τη ζωή της, προτείνοντας έναν εντελώς ριζοσπαστικό τρόπο ζωής απαλλαγμένο από ιδιότητες. Σ’ αυτή της την απόπειρα, θα έρθει σε σύγκρουση με τις αδιάλλακτες και τιμωρητικές θεωρίες του Πάστορα Μάντερς (Ακύλλας Καραζήσης) και με την ίδια της τη ζωή και τις ενοχές της μέσα από την αντιμετώπιση της ασθένειας του γιου της Όσβαλντ(Μιχάλης Σαράντης). Οι «βρικόλακες» του παρελθόντος και του παρόντος κατά την εξέλιξη του έργου κατακλύζουν το σπίτι και οδηγούν στην αναπόφευκτη καταστροφή των πάντων. Το τέλος του έργου βρίσκει τα πρόσωπα βουτηγμένα στο σκοτάδι του νου τους, να παρακαλάνε για μια «ανύψωση» στον ήλιο.
Σ’αυτό το έργο, ο Ερρίκος Ίψεν προσπαθεί να διερευνήσει το δικαίωμα του ανθρώπινου όντος στην ευτυχία χρησιμοποιώντας μια δομή που θυμίζει έντονα αρχαία τραγωδία. Η επαναληπτική και αναπόδραστη μοίρα του ανθρώπου φωτίζεται μέσα από ένα σύστημα αλληλεξαρτητικών σχέσεων και αέναης κίνησης, σε ένα περιβάλλον στοιχειωμένο από παιδικές μνήμες, το οποίο κατορθώνει και κρατά τους ήρωες εγκλωβισμένους στο σκοτάδι έχοντας για παρέα ιδεολογικούς βρικόλακες που διψούν για τύψεις για όλες τις προσωπικές αποφάσεις που έχουν πάρει στο παρελθόν οι πρωταγωνιστές. Η ευτυχία για τους ήρωες έχει τη μορφή της ελευθερίας, μιας ιδεολογικής επανάστασης που όταν βρήκαν το κουράγιο να την κάνουν ήταν εντελώς ανούσια αφού ο δρόμος προς το φως και την άνοιξη ήταν βρεγμένος από τις αναμνήσεις του χειμώνα μιας ολόκληρης ζωής.
Η σκηνοθετική προσέγγιση του Δημήτρη Καραντζά είχε αναμφισβήτητα ενδιαφέρον καθώς ο σκηνοθέτης μελέτησε προσεκτικά το κείμενο και φώτισε με πολύ έξυπνα ευρήματα (λατρέψαμε το μουσικό κουτί και το κρεβάτι – φέρετρο του Όσβαλντ) τον εγκλεισμό των ηρώων στις λανθασμένες επιλογές του παρελθόντος και σε έναν τρόπο ζωής, ικανό να τους στερήσει για πάντα το φως. Καταλάβαμε την υποκρισία των πουριτανικών τους ιδεολογιών αλλά δεν νιώσαμε τον πόνο στη μάχη των ηρώων στην προσπάθειά τους προς την κάθαρση. Γενικότερα, αισθανθήκαμε πως δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στην ορθολογιστική απόδοση του δράματος και της σκοτεινιάς των ηρώων υιοθετώντας μια αυτιστική συμπεριφορά κινησιολογικά με αποτέλεσμα να μην τονιστούν όπως θα έπρεπε οι έντονες συναισθηματικές αλλαγές και οι κορυφώσεις στις προσωπικές τους σχέσεις.
Η Ρένη Πιττακή στο ρόλο της Έλεν Άλβινγκ είναι καθηλωτική από το πρώτο της λεπτό στη σκηνή. Η σπουδαία ηθοποιός κατόρθωσε να κάνει για ακόμη μια φορά τους θεατές να κρέμονται ακόμα και από τις ανάσες της. Το τρεμάμενο περπάτημά της στο φινάλε του έργου σφράγισε μια ερμηνεία ουσίας, άξιας βραβείου σε μια τόσο χαρακτηριστική ηρωίδα του Ίψεν. Εξαιρετικός και ο Ακύλλας Καραζήσης στο ρόλο του Πάστορα Μάντερς. Ο ηθοποιός υπηρέτησε ευλαβικά την οδηγία του σκηνοθέτη υιοθετώντας μια αναγκαία αυτιστική συμπεριφορά που υποδήλωνε την προδιαγεγραμμένη του μοίρα και τον εγκλωβισμό του στην υποκρισία πίσω από το προσωπείο του ενάρετου ανθρώπου της εκκλησίας.
Αξιέπαινη η προσπάθεια του Μιχάλη Σαράντη στο ρόλο του Όσβαλντ. Υπήρχαν στιγμές που ο ηθοποιός μας έκανε να ανατριχιάσουμε με τις ερμηνευτικές του ικανότητες, ωστόσο δεν νιώσαμε τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος στη σχέση που είχε με τη μητέρα του. Μας άρεσε πολύ και η ταλαντούχα Ιωάννα Κολλιοπούλου στο ρόλο της φιλόδοξης υπηρέτριας Ρεγγίνε. Η ηθοποιός έδωσε κωμικά στοιχεία στο ρόλο της, απαραίτητα για την ελάφρυνση του ήδη φορτισμένου κλίματος. Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και ο Κώστας Μπερικόπουλος στο ρόλο του πατέρα της υπηρέτριας. Ο ηθοποιός είχε έντονη διάθεση αυτοσάτιρας στην ερμηνεία του, κάτι που έκανε τον ήρωά του να μοιάζει πιο οικείος στα μάτια μας.
Εξαιρετικό το σκηνικό που επιμελήθηκε η Κλειώ Μπομπότη για την παράσταση. Οι βιτρίνες με τα προσεκτικά επιλεγμένα αντικείμενα θύμιζαν προθήκες μουσείου και υπαινίσσονταν τη σύνδεση των ηρώων με τις αναμνήσεις και το παρελθόν τους. Μοναδικής ομορφιάς και τα κοστούμια εποχής της Ιωάννας Τσάμη ενώ στοχευμένους βρήκαμε και τους φωτισμούς του Λευτέρη Παυλόπουλου που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της παράστασης. Παρόλα αυτά, ο προβολέας που χτυπούσε απευθείας πάνω στους θεατές στο τέλος της παράστασης θα μπορούσε να έχει αντικατασταθεί με κάποιο άλλο εύρημα.
Η ιδιαίτερη σκηνοθετική προσέγγιση του Δημήτρη Καραντζά δίνει μια άλλη διάσταση σε όσα είχαμε μέχρι τώρα δεδομένα για τους εμβληματικούς «Βρικόλακες» του Ίψεν. Αξίζει να επισκεφτείτε το θέατρο Τέχνης και να απολαύσετε τις σπουδαίες ερμηνείες ενός εξαιρετικού θιάσου σε ένα κλασσικό κοινωνικό δράμα που άφησε και αφήνει εποχή.
Καλή σας θέαση!
