Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της με τίτλο «Υπό γωνία» από τις εκδόσεις Ιωλκός, συνομιλούμε με τη συγγραφέα Ελίνα Βαρβαρήγου για διηγήματα που ανυψώνονται, προσωπικά βιώματα συγγραφέων που αποτυπώνονται στα έργα τους αλλά και για τον ύμνο που αξίζει στην γυναίκα και αφηγείται ποικιλοτρόπως η συγγραφέας σε αυτές τις σελίδες.
Το βιβλίο σας αποτελεί μια συλλογή διηγημάτων. Τα συνδέει κάτι μεταξύ τους και πως τα εμπνευστήκατε;
Το βιβλίο μου είναι μια συλλογή δώδεκα διηγημάτων. Αυτό που τα συνδέει μεταξύ τους, είναι όπως το λέει και ο τίτλος «υπό γωνία». Πρόκειται για μία συλλογή διηγημάτων που περιγράφουν συνθήκες ή καταστάσεις οικίες σε όλους μας, γραμμένες όμως με μια ματιά λοξή, διαφορετική, υπερρεαλιστική. Όλα τα διηγήματα, ξεκινούν πατώντας γερά στη γη, στην συνέχεια όμως ανυψώνονται αγγίζοντας τα όρια του υπερρεαλισμού. Η ηρωίδα του κάθε διηγήματος ενώ βρίσκεται σε καταστάσεις που όλοι μας λίγο πολύ έχουμε βρεθεί, παρατηρεί τον κόσμο γύρω της με μια ματιά διεισδυτική ζουμάροντας σε λεπτομέρειες που στους περισσότερους περνούν απαρατήρητες.
Κάθε διήγημα έχει εμπνευστεί μέσα από την δική μου ζωή. Περιγράφει καταστάσεις στις οποίες έχω και εγώ η ίδια βρεθεί. Οι εικόνες αυτές παραμένοντας στη μνήμη μου γέννησαν αυτή τη συλλογή διηγημάτων.
Πόσο διάστημα κάνατε να γράψετε τις ιστορίες και πως επηρέασε την καθημερινότητά σας η συγκεκριμένη συγγραφική διαδικασία;
Μου πήρε πάνω κάτω σχεδόν ένα χρόνο. Ίσως και λίγο λιγότερο από χρόνο. Η καθημερινότητά μου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την συγγραφή. Όποτε βρίσκομαι στην διαδικασία δημιουργίας ενός έργου, είτε αυτό πρόκειται για κάτι μικρής φόρμας, όπως η συγκεκριμένη συλλογή, είτε πρόκειται για μεγάλη φόρμα, όπως ένα μυθιστόρημα, παραδίδομαι ολοκληρωτικά σε αυτό που ετοιμάζω. Μπορώ να κάνω διάφορα πράγματα μέσα στην ημέρα μου αλλά το μυαλό μου είναι πάντα στο έργο μου. Ζω και εγώ μαζί του την κάθε στιγμή. Μπορώ να ξενυχτίσω πάνω από τον υπολογιστή προκειμένου να ολοκληρωθεί ένα διήγημα ή ένα κεφάλαιο. Έχει τύχει να κρατήσω σημειώσεις σε ένα πακέτο τσιγάρων κάποια στιγμή για να μην τις ξεχάσω όταν βρεθώ στον υπολογιστή μου. Θα μπορούσα να πω ότι η καθημερινότητά μου επηρεάζεται μόνο τις περιόδους που δεν γράφω κάτι και τότε νιώθω ότι κάτι λείπει, κάτι δεν είναι στη θέση του.
Ποιο είναι το σημείο εκείνο που απαίτησε περισσότερη δουλειά από μέρους σας ή έχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά ή το μυαλό σας και γιατί;
Όταν έγραφα το διήγημα «Στη γέννα», δυσκολεύτηκα αρκετά να κρατήσω απ’ έξω τον εαυτό μου και τις προσωπικές μου εμπειρίες. Το έγραψα ξανά και ξανά προσπαθώντας να κρατήσω την απόσταση που ήθελα από το διήγημά μου και την ηρωίδα μου. Έχοντας μια κόρη την οποία λατρεύω και γεμίζει ολόκληρη την ζωή μου, το διήγημα αυτό κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου. Όσο και να προσπάθησα να το αποφύγω η προσωπική μου εμπειρία, η γέννηση του δικού μου παιδιού βρίσκεται εκεί μέσα σε αρκετά σημεία.
Γιατί συλλογή διηγημάτων και όχι μια ενιαία ιστορία, ένα μυθιστόρημα; Τι σας οδήγησε σε αυτή την επιλογή; Ποιο σκοπό εξυπηρετεί;
Δεν νομίζω ότι εξυπηρετεί κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Η ιδέα για την συλλογή αυτή είχε δημιουργηθεί χρόνια πριν σαν ανάγκη έκφρασης. Είχα γράψει μάλιστα και δύο από τα διηγήματα της συγκεκριμένης συλλογής και μετά την είχα παρατήσει στην άκρη. Δεν είχα ασχοληθεί με την ιδέα αυτή για χρόνια. Ήρθαν όμως έτσι τα πράγματα που τα δύο αυτά διηγήματα βγήκαν στο φως και ξύπνησε ξανά μέσα μου η ιδέα του «υπό γωνία». Πιστεύω ότι τόσο τότε που πρωτοήρθε η ιδέα στο κεφάλι μου, όσο και τώρα που ολοκληρώθηκε η συλλογή διηγημάτων, η ανάγκη μου ήταν η ίδια: περιγραφή του κόσμου που μας περιβάλλει με ιδιαίτερη ματιά. Ήταν και θα είναι η ανάγκη της έκφρασης των συναισθημάτων από απλά συνηθισμένα γεγονότα. Μέσα από την διόγκωση της πραγματικότητας και από την μεγέθυνση των εικόνων βγαίνει για μένα ένας ύμνος στην γυναίκα που μπορεί και ερωτεύεται και πονά και πενθεί και αγαπά και γεύεται με δύναμη τις στιγμές της ζωής της, στη γυναίκα που από την φύση της είναι ευλογημένη με τη δημιουργία μια νέας ζωής.
Η ηρωίδα σας ζει ακόμα μετά το κλείσιμο των σελίδων του βιβλίου; Την σκέφτεστε; Πιστεύετε ότι συνεχίζει να ζει στη σκέψη των αναγνωστών σας;
Οι ηρωίδες δεν πεθαίνουν ποτέ για τους συγγραφείς τους. Μπορεί να μην καταλαμβάνουν τόσο χώρο στο μυαλό του συγγραφέα μετά το τέλος του κάθε βιβλίου, όπως καταλάμβαναν κατά την διάρκεια της συγγραφής του, όμως δεν φεύγουν ποτέ ολοκληρωτικά ούτε από το μυαλό του και ούτε από την καρδιά του.
Στο «Υπό γωνία» η ηρωίδα δεν είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο με ονοματεπώνυμο. Σε κάθε διήγημα υπάρχει μία γυναίκα, θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε ηρωίδα, που βιώνει διάφορες καταστάσεις. Αφήνεται στην κρίση του αναγνώστη κατά πόσο η γυναίκα αυτή είναι η ίδια σε κάθε διήγημα ή πολλές διαφορετικές γυναίκες σε όλο το βιβλίο. Δεν θα ήθελα να τοποθετηθώ πάνω σε αυτό γιατί πραγματικά έχει να κάνει με το πώς το αισθάνεται ο ίδιος ο αναγνώστης. Θα ήθελα πολύ να συνεχίζει να ζει ή να συνεχίζουν να ζουν στη σκέψη των αναγνωστών μου οι ηρωίδες ή η ηρωίδα του βιβλίου μου γιατί για μένα όπως και για κάθε συγγραφέα άλλωστε, τα πρόσωπα αυτά είναι αθάνατα. Η παραμονή τους στη σκέψη των αναγνωστών θα μπορούσε να σημαίνει ότι το βιβλίο μου άγγιξε κάποιο κομμάτι της ψυχής τους και αυτό θα με χαροποιούσε ιδιαίτερα. Για να είμαι ειλικρινής διαβάζοντας κάποιος το «Υπό γωνία», δύσκολα νομίζω το κλείνει και σταματά να το σκέφτεται. Είναι μια συλλογή διηγημάτων που ωριμάζει σιγά σιγά στην σκέψη του αναγνώστη και η γεύση που αφήνει αλλάζει και γίνεται πιο μεστή με την πάροδο του χρόνου.
Ένας συγγραφέας σταματάει ποτέ να γράφει ή να δουλεύει στο μυαλό του την υπόθεση μιας επόμενης ιστορίας που έχει να εξιστορήσει;
Υπάρχουν συγγραφείς που δουλεύουν με σχεδιάγραμμα. Εγώ δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία. Κάθε ιστορία είτε πρόκειται για διήγημα είτε πρόκειται για μυθιστόρημα, ξεκινάει από το μυαλό μου σαν μια ιδέα και ολοκληρώνεται καθώς γράφεται. Τη στιγμή που γεννιέται δεν έχω ιδέα πως θα εξελιχθεί η πλοκή. Περπατάμε μαζί χέρι χέρι και υπάρχουν στιγμές που και εγώ η ίδια εκπλήσσομαι από την τροπή που παίρνει η πλοκή.
Όταν έγραφα το «Υπό γωνία», υπήρξαν αρκετές στιγμές που έφευγε το μυαλό μου στον ήρωα του μυθιστορήματος το οποίο ήθελα να ξεκινήσω να γράφω μετά. Τον ένιωθα ανυπόμονο να μου χτυπά την πλάτη ρωτώντας με πότε επιτέλους τελειώνω για ν’ ασχοληθώ μαζί του. Τον έβλεπα στη γωνία με τα χέρια σταυρωμένα μπροστά να με κοιτά μουτρωμένος που τον είχα αφήσει να περιμένει.
Σήμερα διαβάζουμε σε ψηφιακή μορφή βιβλία ενώ έχουμε καταφέρει ακόμα να διατηρούμε την έντυπη μορφή τους. Σε τι μορφή προτιμάτε εσείς να διαβάζετε τα βιβλία; Είστε υπέρ της εξέλιξης;
Ο κόσμος προχωράει μπροστά και εμείς δεν μπορούμε ούτε θέλουμε βέβαια να τον σταματήσουμε να εξελίσσεται. Η ηλεκτρονική μορφή του βιβλίου εμένα όμως με ξενίζει. Μ’ αρέσει να μυρίζω ένα φρεσκοτυπωμένο βιβλίο, να αγγίζω το χαρτί, να γυρίζω τις σελίδες ακούγοντας τον χαρακτηριστικό τους ήχο. Θέλω να τοποθετώ μετά το βιβλίο που διάβασα στη βιβλιοθήκη μου και να το ξαναδιαβάζω αργότερα κάποια στιγμή. Το βιβλίο στην έντυπη μορφή του είναι για μένα μια ολόκληρη διαδικασία απόλαυσης την οποία δεν μπορεί να μου δώσει το ηλεκτρονικό βιβλίο.
Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν αναθεματίζω το βιβλίο στην ψηφιακή του μορφή. Υπάρχουν περιπτώσεις που εξυπηρετεί αρκετά κάποιους αναγνώστες. Για παράδειγμα οι γραμματοσειρές μεγαλώνουν τόσο ώστε να μην ταλαιπωρείται η όραση. Σε περίοδο διακοπών αποφεύγεται το υπερβολικό βάρος των αποσκευών γιατί σε μια μόνο μικρή ηλεκτρονική συσκευή χωράνε τόσα πολλά βιβλία όσα δεν θα μπορούσε ποτέ κανείς να κουβαλήσει μαζί του.
Όσο όμως τα μάτια μου αντέχουν να διαβάζουν και οι ώμοι μου να κουβαλάω τα βιβλία μου δεν με βλέπω ν’ αποχωρίζομαι το βιβλίο στην έντυπη μορφή του. Είμαι μιας άλλης γενιάς εγώ και όπως θα έλεγε και η κόρη μου, έχω ζήσει τα παλιά τα χρόνια.
Τι θα ήταν το χθες, το σήμερα και το αύριο χωρίς βιβλία;
Πολύ δύσκολο να φανταστώ τον κόσμο χωρίς βιβλία. Είναι σαν να μου ζητάτε να φανταστώ τον κόσμο χωρίς συναίσθημα, χωρίς φαντασία, χωρίς ιδέες, χωρίς χρώμα, χωρίς άρωμα, χωρίς ενδιαφέρον. Το κάθε βιβλίο είναι ένας κόσμος ολόκληρος μέσα στον κόσμο μας. Είναι ένα ταξίδι από μόνο του. Είναι μια συντροφιά που σε ρουφάει και σε μονοπωλεί προσφέροντάς σου απόλαυση και γαλήνη. Είναι τα όνειρα και οι ελπίδες μας. Είναι πηγή ζωής και δύναμης. Τόσο το χθες, όσο και το σήμερα, αλλά και το αύριο χωρίς βιβλία θα ήταν γεμάτα με δυστυχισμένους ανθρώπους δίχως ορίζοντες, δίχως κανένα τρόπο διαφυγής, παγιδευμένους στην προσωπική τους φυλακή και στην μιζέρια της καθημερινότητάς τους.
Μπορεί ένας συγγραφέας ν’ αφυπνίσει το αναγνωστικό κοινό, να το κάνει να κινητοποιηθεί και εν τέλει να διαμορφώσει συμπεριφορές;
Η δύναμη των λέξεων είναι μεγάλη. Τα βιβλία έχουν κατά καιρούς κατηγορηθεί ότι διαμορφώνουν συμπεριφορές και η εικόνα του καψίματος βιβλίων μας είναι ανατριχιαστικά οικία. Τα παλαιότερα χρόνια αλλά και τα πιο πρόσφατα υπήρξαν καθεστώτα που έριχναν στην πυρά τα «επικίνδυνα βιβλία». Κάθε βιβλίο όμως είναι ένας ανοιχτός ορίζοντας για τον αναγνώστη. Πολλές φορές μπορεί ν’ αφυπνίσει το αναγνωστικό κοινό δίχως ο συγγραφέας να είχε τέτοιου είδους πρόθεση. Επειδή και κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, η προσέγγιση του κάθε βιβλίου είναι και αυτή ιδιαίτερη ανάλογα με το ποιος το διαβάζει και πως το αντιλαμβάνεται.
Σαφώς λοιπόν τόσο μέσα από το βιβλίο όσο και μέσα από την πρόθεση του συγγραφέα μπορεί ν’ αφυπνιστεί το αναγνωστικό κοινό και να κινητοποιηθεί διαμορφώνοντας συμπεριφορές. Άλλωστε αυτό είναι και το ζητούμενο, τη στιγμή που ένα βιβλίο ανοίγει ορίζοντες και επιτρέπει στον κάθε αναγνώστη να ταξιδέψει την σκέψη του όπου επιθυμεί. Το ταξίδι στην σκέψη δεν έχει όρια ούτε και σύνορα.
Μπορείτε να φανταστείτε τον εαυτό σας σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου δεν ασχολείται καθόλου με την συγγραφική διαδικασία;
Υπήρξαν περίοδοι στη ζωή μου που δεν έγραφα καθόλου. Κοιτάζοντας πίσω αντιλαμβάνομαι ότι οι περίοδοι αυτοί ήταν οι πιο δυστυχισμένοι περίοδοι της ζωής μου. Κατά την διάρκειά τους συνήθως βρισκόμουν παγιδευμένη σε καταστάσεις που δεν μου επιτρεπόταν να ονειρεύομαι και να ελπίζω. Πόσο μπορεί όμως κάποιος να ζήσει δίχως όνειρα και δίχως ελπίδα; Για μένα ελάχιστα. Μόλις λοιπόν το ένστικτο της επιβίωσης με έσπρωχνε έξω από αυτές τις τελματωμένες καταστάσεις, η έμπνευση μου επανερχόταν και η ανάγκη μου για τη συγγραφή ήταν η ίδια με πριν. Έχοντας λοιπόν διανύσει τα μισά ή και παραπάνω από τα μισά χρόνια της ζωής μου, καταλήγω ότι πλέον γνωρίζω καλά πως εάν βρίσκομαι σε συγγραφική αδράνεια, διανύω στιγμές δυστυχίας. Μέσα από την συγγραφική μου δραστηριότητα καταλαβαίνω πλέον αν βρίσκομαι σε καταστάσεις ζωής που μου ταιριάζουν ή που με φυλακίζουν και με φιμώνουν. Στην δεύτερη περίπτωση απλά γυρίζω σελίδα και προχωράω προς την κατεύθυνση που μου ταιριάζει περισσότερο.
Ευχαριστούμε πολύ τη συγγραφέα Ελίνα Βαρβαρήγου για την παραχώρηση της συνέντευξης και ευχόμαστε πάντα καλοτάξιδες δημιουργίες.
-συνέντευξη
Λυδία Ψαραδέλλη
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Μια συνηθισμένη γυναίκα παρατηρεί την καθημερινότητά της. Αναλύει την κάθε λεπτομέρεια απ’ όσα συμβαίνουν γύρω της. Με διεισδυτική ματιά ψηλαφίζει τον έρωτα, το θάνατο, τη γέννηση, τη διασκέδαση. Βρίσκεται σε μέρη που έχει βρεθεί ο καθένας μας. Όμως, αποτελούν για κείνη αφορμή για μία βαθιά κατάδυση στο «εγώ» και στο σώμα της.
Μια βόλτα με το τρένο, μια θεατρική παράσταση, ένα νησί το καλοκαίρι, φαγητό με φίλους σε ένα ταβερνάκι και μια υπαίθρια μιλόγκα βρίσκονται εκεί προκειμένου να καταφέρει να παρατηρήσει τον εαυτό της σε σχέση με ότι την περιβάλλει.
Στιγμές μικρές κι ασήμαντες στο βλέμμα του απλοϊκού ανθρώπου, μεγεθύνονται και μ’ έναν έντονο υπερρεαλισμό συνθέτουν τα δώδεκα διηγήματα του βιβλίου. Ο αναγνώστης έρχεται σ’ επαφή με μυρωδιές και χρώματα που υπήρχαν πάντα γύρω του δίχως, όμως, να τα έχει ποτέ του προσέξει.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Ελίνα Βαρβαρήγου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1972. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Université de Bourgogne στη Γαλλία. Είναι ιδιοκτήτρια του παιδικού σταθμού «Μαίρη Πόππινς» στη Φιλοθέη. Ασχολείται καθημερινά με την εκπαίδευση και τη συγγραφή. Διηγήματά της έχουν δημοσιευθεί στον ηλεκτρονικό Τύπο. Έχει εκδώσει δύο συλλογές παραμυθιών: «Τα παραμύθια της Ελίνας» και «Τα παραμύθια της Ελίνας 2».
